محرمانه از میان قفسه ها
به گزارش وبلاگ خلیج اپ، درباره شرایط نابسامان شغلی و حقوقی کارگران زن فروشگاه های زنجیره ای نوظهور نوشت: زیاد می بینیمشان؛ لابه لای قفسه ها، پشت صندوق های شلوغ، در راهرو های عریض و طولانی، مشغول جابه جایی جعبه های سنگین و دست و پاگیر، حین چیدن جنس های جورواجور در طبقات و مواد غذایی در یخچال های سرد و یخ زده و برخی هایشان که تازه واردند را پشت کانتر های تبلیغاتی برای فروختن 2 قلم جنس بیشتر و دریافت چند هزار تومان پورسانت؛ در فروشگاه هایی که هر روز خبر افتتاح شعبه جدیدشان، تخفیف های عجیب و ویژه شان یا قرعه کشی های رنگارنگ شان در رادیو و تلویزیون پخش می گردد.
روزنامه همشهری در ادامه نوشت: زنان کارگر، نیروی انسانی ارزان قیمت در زنجیره های نوظهور خوش آب و رنگ هستند؛ کارگرانی که بسیاری از مردم، آن ها را به چشم کارمندان بی دغدغه هایپرمارکت ها و سوپرمارکت ها می بینند و نمی دانند زیر پوست خوش آب و رنگ این فروشگاه ها، چه حقوقی از آن ها پایمال می گردد.
روایت اول: از تخلیه بار تا نظافت، پای خودمان است
ساق پاهایش ورم دارد. پر از رگ های سیاه واریس شده. دکتر تأکید نموده که سرپا نماند و جوراب واریس بپوشد، اما مگر می گردد در فروشگاه با این همه کار، چند دقیقه بنشیند و بیکار باشد؟ تازه 25 سال دارم و از بس سر پا مانده ام، درد و مرض آدم های 70ساله سراغم آمده. بار ها اراده کردم که دیگر کار نکنم، اما پول ادامه تحصیلم را چه کسی بدهد؟ ما اصلا جایگاه برای نشستن و کمی استراحت نداریم. یعنی تقریبا هیچ فروشگاه زنجیره ای برای کارگران سالن ها جایگاه نمی گذارد. باید برای چیدن جنس، مرتب کردن قفسه ها، جواب دادن به سؤال مشتری و… در فروشگاه گشت بزنیم. دائم از دوربین ها چک می شویم. کافی است فقط چند دقیقه یک گوشه استراحت کنیم. به فردا نمی کشد که از طرف مدیریت تذکر می گیریم که چرا درست کار نمی کنی؟ چرا حواست به مشتری نیست؟ فلان قفسه خالی مانده، فلان جنس فروش نرفته و….
سپیده 3 سال است که کارگر یکی از سوپرمارکت های زنجیره ای نوظهور شده؛ از همان ها که هر روز برگه های تبلیغاتی شان را در خانه ها می اندازند و خبر از یک تخفیف جذاب و تکرارنشدنی می دهند؛ حراج آخر سال، حراج آخر هفته و….
ما مثل کارگران بقالی و سوپرمارکت های محلی هستیم و هیچ فرقی با آن ها نداریم. برخی ها فکر می نمایند چه کار شیک و آسانی داریم. صبح تا شب زیر باد کولر، بیکار در راهرو ها می چرخیم تا کارمان تمام گردد، ولی این طور نیست. از تخلیه بار تا نظافت فروشگاه با خودمان است. هر کاری که کارفرما بگوید باید انجام بدهیم. شده 11 ساعت در روز کار کنیم، اما حقوقمان کف وزارت کار هم نیست. بیشتری هایمان بیمه نداریم. اجازه مرخصی نمی دهند. در همین دوره کرونا خیلی از بچه ها به خاطر طولانی شدن بیماری شان و ماندن در قرطنینه اخراج شدند. اگر بفهمند کسی در بین ما باردار است، زود عذرش را می خواهند.
از حرف زدن می ترسد؛ از دوربین هایی که تمام جزئیات کار او را رصد می نمایند و زنده به مسئول بالادست گزارش می دهند. دوست ندارد برایش درد سر درست گردد، به درآمد ناچیزش احتیاج دارد. امشب تا 11 باید بمانم. بعد از این که همه جا را تی کشیدم و زباله و جعبه های خالی را بیرون گذاشتم، می توانم بروم. فردا اول وقت بار می آورند و باید برای تخلیه اینجا باشیم؛ هم من و هم بقیه بچه ها.
روایت دوم: به اسم کارگر ساده ده ها حقوق از ما ضایع می گردد
وقتی خواست کار در این فروشگاه را به عنوان کارگر ساده آغاز کند، به او گفته اند که باید تعهد کتبی از همسر یا پدرش بیاورد وگرنه از کار خبری نیست. اول به نسیم برمی خورد. مگر وقتی جیبش خالی است و توان خرید یک دست لباس برای خودش را ندارد، شوهرش کاری برایش نموده که حالا باید رضایت کتبی بدهد. چند هفته مقاومت نموده و تعهدنامه را نیاورده، اما بعد مجبور شده تن به این جبر غیر قانونی بدهد: این کار را با همه زنان در اغلب سوپرمارکت های زنجیره ای می نمایند. یک جور تناقض زشت در رفتارهایشان است. چطور وقتی از ما هزار جور کار سخت و سنگین می کشند، نگاه جنسیتی ندارند، ولی ما باید هنوز از پدر و شوهر و برادرمان برای دیرتر رفتن به خانه رضایتنامه بیاوریم؟
نسیم تا حالا در چندین فروشگاه کارگری نموده و هنوز به عنوان یک کارگر معمولی مشغول به کار است: کرامت کارگران فروشگاه ها، مغازه ها، لباس فروشی ها و… اغلب حفظ نمی گردد و برای کسی هم مهم نیست. شما بروید ببینید کارگران این فروشگاه های عظیم که آن قدر شیک و مجلل هستند، در کجا مجبورند ناهار بخورند یا چند دقیقه استراحت نمایند. اغلب فروشگاه ها هیچ جایی برای این کار در نظر نگرفته اند و کارگر باید در انبار بین جعبه ها و کارتن ها غذایش را بخورد.
برای زنان که اوضاع بدتر است. یک زن اگر روزی دچار دل درد ناشی از عادت ماهانه بگردد، حتی جایی نیست که چند دقیقه دراز بکشد. چه کسی این کمبود ها را می بیند؟ مأمور اداره کار؟ فعالان حقوق زن؟ شده یک بار درباره حقوق کارگران به اصطلاح ساده در مراکز خرید در روز کارگر یا نشست با مدیران وزارت کار صحبت نمایند و صدای ما باشند؟
نسیم معتقد است که اطلاق کارگران ساده به گروهی از کارگران که در تولیدی های کوچک، فروشگاه ها و مغازه ها مشغول به کارند، باعث شده حقوق زیادی از آن ها تضییع گردد: اصلا کارگر ساده یعنی چه؟ کارگر اسمش رویش است؛ کسی که باید بیشترین تحرک بدنی و فکری را برای انجام درست یک کار عینی داشته باشد. وقتی یک پسوند ساده به کارگر می چسبانید، یعنی او را از ده ها حقوق و مزایا محروم می کنید. به او می گویید تو کسی هستی که، چون هیچ مهارتی نداری، پس حق خاصی هم نداری. در حالی که این طور نیست و از کارگر فاقد مهارت انواع و اقسام کار های سخت و زیان آور را بدون هیچ محدودیتی می کشند و وقتی هم به مهارت رسید، باز هم او را نادیده می گیرند.
نسیم، متولد 1374 لیسانس معماری دارد و علاقه مند به مسائل زنان، کارگری و پیگیر حقوق تضییع شده همکاران کارگر خود در فروشگاه ها. اصلا به همین خاطر است که تا حالا از 4 سوپرمارکت و هایپرمارکت اخراج شده و هنوز نتوانسته سر و سامان بگیرد: هیچ نهاد و صنفی نیست که از کارگران روزمزد در بخش خصوصی حمایت کند. ما به معنای واقعی کلمه جلوی چشم همگان استثمار می شویم، اما کسی حتی ما را نمی بیند. خودمان هم توانایی دفاع از حقوق خودمان را نداریم، چون همه از اقشار ضعیفی هستیم که به نان شب محتاجیم و همین احتیاج باعث شده زبانمان سر جایش باشد و نتوانیم پایمان را از گلیم پاره ای که برایمان پهن نموده اند، درازتر کنیم.
او می گوید، ابایی از این ندارد که بار سنگین بلند کند یا صبح تا شب طعنه و کنایه بی دلیل بخشی از مشتریان را بشنود و در معرض کرونا باشد، اما دوست دارد او را به عنوان یک کارگر در روز ها و هفته هایی که به این نام اسم گذاری شده، ببینند و در تعریف های رسمی بگنجانند: شما ببینید چطور بچه هایی که پشت کانتر تبلیغات برای فروش محصولات سفارشی ایستاده اند را رهگذران با دست پس زدن، چشم و ابرو آمدن یا مسخره کردن آزار می دهند؟ آن فروشنده چرا باید تحقیر گردد؟ چرا بخشی از مردم احترام گذاشتن به او را یاد نگرفته اند؟ چرا باید ماهانه بین 500 تا 700هزار تومان دستمزد بگیرد؟
مگر غیر از این است که ما به دنبال کسب روزی حلال هستیم؟ یا در دوره کرونا فروشگاه های مواد غذایی برای تامین مایحتاج مردم هر روز باز بوده و هستند و بیشترین تماس را با مردم دارند، ولی شما دیدید که یک فعال کارگری از ما دفاع کند و بگوید کارگران و فروشندگان این فروشگاه ها باید در اولویت تزریق واکسن قرار بگیرند؟ یا یک سومشان دورکار شوند؟ اتفاقا کار ما در این دوره بیشتر و سخت تر هم شد؛ چون باید دائم نظافت و ضد عفونی کنیم.
روایت سوم: کارگران مسئول مستقیم رقابت در بازار
در حال چیدمان میز عظیم محصولات تخفیف دار جلوی در فروشگاه است. جعبه های چای، محصولات شوینده و ماکارونی را روی میز می گذارد و قیمت های تغییر نموده را طوری که به چشم رهگذران بیاید و ترغیبشان کند، لابه لای اجناس می چیند. امروز باید دو - سوم محصولات تخفیف خورده را بفروشند وگرنه شب باید جواب پس بدهند.
بعد از آن، نوبت چیدن همان محصولات و تخفیف ها جلوی میز صندوق دار است. نباید جنسی از قلم بیفتد. رقابت بین آن ها و سوپرمارکت های محلی و زنجیره ای دیگر سنگین است و مسئول پیروزی در این مارتن نفس گیر آن ها هستند.
لیلا بعد از چیدن محصولات تخفیف خورده می رود و نزدیک یخچال های گوشت و مرغ که امروز آخرین فرصت فروششان است، می ایستد تا مشتری ها را برای خرید ترغیب کند وگرنه امشب زمان ارجاع یا امحای محصولات، باید کلی سرکوفت و حرف از مدیر فروشگاه بشنود: آن روز ها که مشتری کمتری داریم یا محصولات پروتئینی و لبنی مثل شیر و گوشت فروش نمی فرایند، استرس خیلی بالاست. هیچکس این بُعد کار ما را که چه اضطرابی می کشیم، نمی بیند. ما دائم در معرض امتحان هستیم و تهدید به اخراج می شویم.
باید جوابگوی همه چیز باشیم که چرا گوشت ها در یخچال مانده، چرا شیر و پنیر فروش نرفته؟ گوشت های چرخ نموده ای می آید که 3 مدل قیمت دارند، مشتری ها دائم از علت تفاوت نرخ ها می پرسند. این روز ها فروش نسبت به قبل خیلی کمتر شده و ما باید جوابگو باشیم که چرا فروش پایین بوده، چرا این همه بسته مرغ و گوشت مانده؟ ما که مسئول جیب مردم و کاهش قدرت خرید آن ها نیستیم، ولی مگر جرأت داریم عذر و دلیل بیاوریم؟
گاهی حاضریم بسته مرغ 100هزار تومانی را به قیمت 80هزار تومان بفروشیم و به جامانده را از جیب خودمان بدهیم تا زودتر فروش بفرایند، ولی آخر وقت حرف نشنویم. اگر میزان گوشت یا مرغ مانده و فروش نرفته زیاد گردد و امکان مرجوعی هم نباشد، باید با مواد خاص و شوینده ها آن ها را معدوم و غیر قابل استفاده و راهی سطل زباله کنیم که این کارمان را چندین برابر سخت تر می نماید. از آن طرف اگر اجناس را خوب بفروشیم به ما کارگرها، پورسانتی تعلق نمی گیرد و تشویق نمی شویم.
روی هم رفته فشار کاری از بالا به پایین بسیار زیاد است و تنها صحبت از کارکردن در یک سوپرمارکت عظیم نیست. برای من پیش آمده که شب ها بگویم که از فردا سر کار نمی روم، اما صبح می بینیم که مجبورم و برمی گردم سر نقطه اول.
لیلا می گوید مرد ها در این کار نمی مانند، چون کار و استرسش زیاد است و حقوقش ناچیز. پس سوپرمارکت های زنجیره ای پر شده از کارگران زن که باید همه کار ها را یک تنه انجام دهند، اما از یک مرد کمتر حقوق بگیرند: شما بروید به این هایپرمارکت ها و سوپر ها که تازه راه افتاده، سربزنید. ببینید در هر کدامشان چند کارگر مرد و زن کار می نمایند؟ مرد ها یک ماه، 2ماه می آیند و بعد می گویند که برایمان صرفه ندارد و می فرایند.
یک آقایی چند وقت پیش می گفت من با موتور خودم کار کنم، درآمدم از اینجا بیشتر است و رفت. یکی دیگر آمد و گفت: پادرد و کمردرد گرفتم و می روم روی ماشینم کار می کنم و رفت. بعد ما زن ها اینجا یک تنه از مدیریت تا نظافت و تخلیه بار بر عهده خودمان است، اما پای حقوق و مزایا که می رسد از یک مرد که در بقالی کارگر است، کمتر حقوق می گیریم.
لیلا دست ها و کمرش درد می نماید. دکتر گفته باید برود فیزیوتراپی، اما نه پولش را دارد و نه وقت و بیمه اش را: پس می سوزم و می سازم.
روایت چهارم: زندگی نداریم
صبور از صبح بالای چهارپایه، مشغول نظافت و چیدن اجناس جدید است. هیچ قفسه ای حتی برای یک ربع نباید خالی بماند. هیچ قفسه ای حتی بعد از رفتن مشتری نباید به هم ریخته و نامرتب جلوه کند. تنوع اجناس باید رعایت گردد و آن ها که مورد نظر مدیر فروشگاه است، باید در جای چشمگیری جاسازی شوند. تخطی از این اصول یعنی دریافت تذکر در نخستین مرحله و بعد هم کم شدن حقوق و شاید هم اخراج در آخرین اشتباه.
از چهارپایه که پایین می آید، دستانش را ستون کمری که صاف نمی گردد، می نماید. ساعت 8 صبح کجا و 12 و ربع ظهر کجا؟ تازه بعد از این نوبت انبارگردانی است و در آخر هم باید به مدیر فروشگاه برای حسابرسی یاری کند.
او 6 سال است که کارگر یکی از هایپرمارکت ها است و سابقه اش نسبت به کارگران دیگر فروشگاه بیشتر: خودتان می بینید که هیچکدام از بچه ها ننشسته اند. همه صبح تا شب سر پاییم. یعنی 8 تا 9 ساعت سر پا و در حال کارکردن هستیم. تمام کار های مردانه را باید انجام دهیم. مسئله ای هم نداریم، اما واقعا نباید از زن ها توقع داشته باشند که بار سنگین بلند نمایند یا چرخ های پر از جنس را از این طرف به آن طرف بکشانند. 80درصد فروشگاه ها همین است، چون اگر یک مرد کارگر بیاورند باید دو برابر ما به او حقوق بدهند که برایشان نمی صرفد، اما ما با دستمزد کمتر همه این کار ها را انجام می دهیم. خداخدا می کنیم که کارگر های مردی که می آیند، بمانند و نفرایند.
صبور دیپلمه است. دانشگاه نرفته و بعید است که بخواهد برود. اما این که بتواند 20 یا 30سال در سوپرمارکت ها دوام بیاورد را هم نمی تواند تصور کند: سخت است. زندگی نداریم. هر هفته نوبت کاری مان عوض می گردد. اگر این هفته 8 تا 5بعدازظهر نوبتمان است، هفته دیگر 5 تا 11 - 12 شب باید بمانیم. بهترش این است که بگویم تا هر وقت مشتری بیاید باید بمانیم.
برخی هایمان بیمه هستیم، اما کف وزارت کار را می گیریم. حقوقمان بین 2.5 تا 3.5میلیون بیشتر نیست. مگر مدیر فروشگاه شویم که 4میلیون حقوق به ما بدهند. مزایا نداریم، مرخصی نداریم و عید و تعطیلات هم نداریم. همه فکر می نمایند کارگر یعنی آن که در معدن یا کارخانه عظیم کار می نماید؛ در حالی که ما هم کارگر های زحمتکشی هستیم که هیچ وقت کسی نخواسته صدای ما را بشنود. وزارت کار هیچ کاری با کارفرمایی که اضافه کار به من نمی دهد و بیشتر از موظفی از من کار می کشد، ندارد. اصلا هیچ قانونی نیست که وظایف کارگر های فروشگاه ها و سوپرمارکت های عظیم را تعریف کند. ما در شهر ها جلوی چشم همه در حقمان ظلم می گردد و کسی نمی بیند؛ وای به حال بقیه کارگر های زن.
نزدیک نیمه شب است، آخرین مشتری رفته و 2 کارگر زن و مرد مشغول تی کشیدن و 2 نفر دیگر مشغول جمع کردن میز تخفیف هستند. برخی مواد پروتئینی مانند گوشت فروش نرفته اند و فردا باید علی آقا و یکی دیگر از خانم ها جوابگو باشند.
منبع: فرارو