دریاچه ارومیه یا کویر ارومیه؟ - وبلاگ خلیج اپ

به گزارش وبلاگ خلیج اپ، کویری شدن دریاچه ارومیه و انتشار گسترده تصاویر آن در فضای مجازی، بالاخره کارگروه ملی نجات این دریاچه را فعال کرد تا اگرچه دیر، اما درنهایت خطرات و آسیب های گسترده خشکی این دریاچه را جدی بگیرند. اگرچه این دریاچه درد های بسیاری همانند حقابه دارد، اما درد بزرگ تر آن تغییر الگوی کشت در اراضی پیرامونی آن است.

کدام دولت؟ فرقی نمی نماید

به گزارش خراسان، ستاد احیای دریاچه ارومیه هفت سال عمر دارد که شش سال آن در دولت دوازدهم و یک سال آن در دولت سیزدهم بوده است، اما واقعا برای مردم فرقی نمی نماید که کدام دولت یا کدام جناح قرار است مسئول این کارگروه باشد، بلکه مهم ترین خواسته شان، احیای دریاچه است. آن طور که عیسی کلانتری، معاون سابق سازمان محیط زیست اعلام نموده، طی سال های گذشته اقدامات و برنامه های احیای این دریاچه پیشرفت خوبی داشته، اما خودداری وزارت نیرو از تامین حقابه دریاچه شرایط آن را مجددا بحرانی نموده است.

البته کلانتری نیز همچون دیگر کارشناسان محیط زیست، عواملی مانند کاهش بارندگی را در این بحران بسیار موثر دانسته است. در آن سوی ماجرا هم دولت سیزدهم، نقد ها و اشکالاتی را به عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه و برنامه های آن وارد می داند و در جلسه دیروز کارگروه ملی نیز، همین سوالات و ابهامات مطرح شد.

ترمیم و ایمن سازی پروژه بعد از پیشرفت 97 درصدی!

آن طور که پایگاه اطلاع رسانی دولت گزارش داده، دکتر محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور در این جلسه گفت: باید معین گردد به چه دلیل تکمیل و بهره برداری یکی از طرح های انتقال آب به دریاچه ارومیه و ساخت تونل، باوجود هزینه های اجرا شده و پیشرفت بالای 97 درصدی، با مشکل روبه رو شده و امروز مجبور به ترمیم و ایمن سازی آن هستیم.

دستورات معاون اول، از آسیب شناسی تا اقدام فوری

مخبر در این جلسه، دستوراتی هم داد، از جمله: مهلت دو هفته ای به وزارت نیرو برای آسیب شناسی اقدامات اجرا شده و مصوبات سال های گذشته ستاد احیا، اصلاح الگوی کشت در راستای کاهش برداشت آب از جهت های انتقال آب به دریاچه، ماموریت به وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی برای اقدام فوری در جلوگیری از حفر چاه های نو غیرمجاز و اتخاذ تدابیر لازم برای چاه های غیرمجاز حفر شده.

تذکر به رئیس جمهور، مطالبه جوابگویی وزیر نیرو

نمایندگان مجلس هم طی هفته های گذشته بار ها و بار ها ماجرای دریاچه ارومیه را به صحن علنی بهارستان کشانده اند. از جمله علی زنجانی حسنلوئی، نماینده نقده، که در صحن علنی دو روز قبل تذکری خطاب به رئیس جمهور قرائت کرد و گفت: دریاچه ارومیه آخرین نفس های خود را می کشد و از رئیس جمهور می خواهم بودجه درنظر گرفته شده برای احیای این دریاچه را به موقع اختصاص دهد.

دیروز هم سیدسلمان ذاکر، نماینده مردم ارومیه درباره حقابه دریاچه شهر خود به وزیر نیرو تذکر داد و مسعود پزشکیان نماینده تبریز هم در توئیتی نوشت: پیرو سوال از وزیر نیرو درباره شرایط دریاچه ارومیه، آقای محرابیان جهت جوابگویی در کمیسیون تخصصی حضور خواهند یافت و باید درباره دلیل توقف پروژه های احیای دریاچه مانند پروژه انتقال آب از سد کانی سیب، در امسال جوابگو باشند.

توفان های نمک در راه است؟

اما فارغ از این صحبت ها و تذکرها، مهم این است که بدانیم شرایط دریاچه ارومیه طی روز های آینده چه می گردد و آیا توفان های نمک که از ابتدای امسال در نقاطی مانند تبریز به راه افتاده، تشدید خواهد شد؟ محمد درویش فعال محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه در این باره می گوید: با شرایط فعلی، اگر اندازه بارندگی ماه های آینده کمتر از حد نرمال باشد، قطعا باید خودمان را آماده توفان های نمکی شدید کنیم و اگر بارندگی نرمال یا بیشتر از نرمال داشته باشیم، این خطر کمی عقب خواهد افتاد.

در آستانه یک بحران بزرگ

درویش تحلیل خود از شرایط موجود را هم این گونه توضیح می دهد: هم اکنون 30 درصد از باغ های شهر هایی مانند مراغه و شبستر از بین رفته است، آب های زیرزمینی و چاه های حوضه آبریز ارومیه شور شده است، بعضی از روستاییان مهاجرت نموده اند و از نظر من شرایط در آستانه فروپاشی است، اما مسئولان ما هنوز قضیه را جدی نگرفته اند و احتمالا باید با پدیده هایی مانند گردوغبار های شدید نمکی، چند هزار نفر راهی بیمارستان شوند و با یک بحران اجتماعی روبرو شویم، تا متوجه جدی بودن موضوع شوند.

مهم ترین احتیاج، حقابه دریاچه

درویش تصریح می نماید: مهم ترین احتیاج دریاچه ارومیه، تامین حقابه است و مسئولان باید بعد از تامین آب شرب و قبل از آب کشاورزی و صنعت، حقابه دریاچه را تامین نمایند. وی می افزاید: تا زمانی که شهامت این جراحی را نداشته باشیم، دریاچه ارومیه مانند مریضی خواهد بود که دردش با مورفین تسکین داده می گردد، اما به مرور غده سرطانی اش رشد می نماید و زمانی می رسد که دیگر هیچ مورفینی به دردش نمی خورد و سرطان همه وجودش را خواهد گرفت.

افزایش 20 هزار هکتاری اراضی کشت چغندرقند!

نکته قابل تامل این که، قرار بود با اجرای طرح های کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، 950 میلیون مترمکعب از حقابه دریاچه به وسیله کاهش 40 درصدی مصارف کشاورزی و تغییر الگوی کشت تامین گردد. اما با گذشت 8 سال از فعالیت این کارگروه، نه تنها جلوی افزایش این برداشت ها گرفته نشده بلکه بستر برای مصرف بیشتر هم فراهم شده است!

در زمان تشکیل این کارگروه ملی، در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حدود 680 هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود داشت که مقرر شد اندازه آن به 320 هزار هکتار سابق برسد، اما به لطف حمایت ها! به 700 هزار هکتار رسیده است؛ و عجیب این که 20 هزار هکتار اراضی اضافه شده، مربوط به کشت چغندرقند است که مصرف آب بسیار بالایی دارد.

درویش در این باره می گوید: دفاع مسئولان این است که اگر طرح هایشان را اجرا نمی کردند، اراضی کشاورزی از این 20 هزار هکتار هم بیشتر افزایش می یافت، در حالی که طرح های احیای دریاچه در حوزه کشاورزی باید بر پایه نکاشت اجرا می شد، نه کاهش فرایند افزایش.

بحث مرگ و زندگی است

در آن سوی ماجرا هم متولیان سابق ستاد احیای دریاچه معتقدند که نمی گردد به یک باره الگوی کشت و سبک زندگی محور مردم حوضه آبریز دریاچه را تغییر داد و این کار باید به آرامی انجام گردد. حرفی که ممکن است از نظر علمی درست باشد، اما وقتی پای مرگ و زندگی یک دریاچه حیاتی در میان است و تبعات نابودی اش، دامنگیر 6 میلیون نفر ساکن اطراف دریاچه خواهد شد، باید در این نگاه و رویکرد تنونظر کرد.

اقدام فوری، پلمب کردن چاه های غیرمجاز

آن طور که کارشناس ستاد احیای دریاچه ارومیه اعلام نموده است، زمان طلایی امسال برای تامین حقابه دریاچه از دست رفته و باید منتظر ماه های پایانی امسال باشیم، اما محمد درویش معتقد است در همین شرایط هم می توان اقدام فوری مهمی انجام داد.

او می گوید: بیلان برداشت آب در آذربایجان شرقی منفی 1.7 است و این یعنی اندازه آب برداشت شده از سفره های زیرزمینی، 17 میلیارد مترمکعب بیش از ورودی آن بوده است. درویش می افزاید: حتی یک روز هم نباید تعلل کرد و باید به سرعت تمامی چاه های غیرمجاز پلمب گردد و علاوه بر آن با نصب کنتور، اندازه برداشت از چاه های مجاز را کاملا کنترل کنیم. به گفته او، برداشت آب از این چاه ها برای مصارف کشاورزی، تا آبان ماه ادامه دارد و اگر جلوی برداشت های غیرمجاز را نگیریم، شرایط بدتر از این خواهد شد.